Westerse media meer krities oor ANC
Die New York Times van 23 Januarie 2019 bevat ’n opmerklike berig oor president Cyril Ramaphosa se regering. Dit noem dat Ramaphosa korrupte ministers uit die kabinet van sy voorganger Jacob Zuma insluit: “Die afgelope jare het die ANC, wat eens mense regoor Afrika en die wêreld geïnspireer het, so ontwikkel dat dit diepgewortelde korrupsie simboliseer. Partyleiers het tientalle biljoene dollars gesteel wat bedoel was om arm swart Suid-Afrikaners op te hef. Hulle het belangrike regeringsinstellings, soos die belastingagentskap, oorgeneem om beter toegang tot regeringsfondse te verkry. Hulle het selfs probeer om teenstanders uit te skakel, in Mafia-agtige sluipmoorde.”
Wanneer wel oor Suid-Afrika berig is tydens die 2000s, was dit dikwels binne die raamwerk van die African National Congress (ANC) se Mandela-erfenis en Desmond Tutu se reënboogdroom. Sedert die Zuma-bewind het ’n nuwe, kritieser benadering merkbaar geword, veral in The Economist. In die afgelope vyf jaar het die ontnugtering egter ook na ander Britse, Duitse en Amerikaanse media uitgebrei. Nederlandse media, met enkele uitsonderings, het daarenteen min oor gebeure in Suid-Afrika berig of dikwels vasgeklou aan verouderde swartwit-beelde van die politiek.
Rooi ligte flikker
Europese regerings, ook in Nederland, hoop natuurlik steeds dat die grondwetlike bestel van die 1990s beter mag werk vir alle burgers. Terselfdertyd wys Afrika-kundiges in Nederland, soms voorheen aktief in die anti-apartheidskamp, al lank op die gevaartekens.
Die Nederlandse historikus Ineke van Kessel het vroeg berig oor die opkoms van ’n eksklusiewe swart nasionalisme in die ANC wat die nie-rassige tradisie van die UDF verdring. Die Brits-Nederlandse Afrika-kenner Stephen Ellis dui in sy boek External Mission (2013) aan dat die ANC se herverdelingsideologie kan uitdraai op “’n apologie vir plundering”.
Ook die ANC se geopolitieke verskuiwings is benoem. Die Afrika-Studiesentrum by Leiden-Universiteit het in 2016 ’n ontleding gepubliseer oor die Zuma-ANC se groter afhanklikheid van Rusland en China as bondgenote en sy anti-Westerse retoriek. Suid-Afrika-kenners Jan-Bart Gewald en Harry Wels skryf begin 2019 in die Clingendael Spectator dat die verskille tussen Suid-Afrika en ander BRICS-lande vervaag. Alle BRICS-lidstate het nou ’n meer outoritêre leierskap en sterk verweefde bande tussen ekonomiese en politieke belanghebbendes.
Westerse regerings ontnugter met die ANC
Westerse politici en regerings probeer steeds saamwerk met die ANC-regering weens sakebelange, diplomatieke doelwitte en veiligheidskwessies. Sakelui kry deurgaans goeie ondersteuning deur Nederlandse en Vlaamse diplomate en regeringsorganisasies wat internasionale handel bevorder. Op kleiner skaal, werk organisasies en individue uit die burgerlike samelewing in die Lae Lande ook saam met soortgelyke organisasies in Suid-Afrika. Ontwikkeling, welsyn, opvoeding of kultuurbande is dan meestal ter sake. Soms gebeur dit met die medewete of steun van owerhede in hierdie lande, maar meermale ook nie.
In onlangse jare is Westerse beleidsmakers egter toenemend ontnugter oor die ANC-regering. Duitse, Britse en Nederlandse beleidmakers het in 2018 agter die skerms gevra dat die ANC hom sterker verbind tot die oppergesag van die reg, beskerming van buitelandse beleggers en regulatoriese sekerheid. Daardie gebiede het naamlik onder die ANC se faksiestryde en korrupsie gely.
Die Amerikaanse president Donald Trump het in 2018 en weer in Augustus 2019 sy kommer uitgespreek oor die ANC se onteieningsbeleid, plaasmoorde en die gebrek aan beskerming vir burgers. Amerikaanse amptenare moniteer blykbaar hierdie kwessies. Die antwoorde van die ANC was veral om geen “inmenging deur die Westerse imperialistiese magte” te eis.
Die ontnugtering oor die ANC beteken natuurlik nie dat Westerse regerings simpatie toon met baie kwessies wat Afrikaanssprekendes, Afrikaners, Kaapse Moslems, Khoisan of ander groepe direk raak nie. Trouens, dikwels is sulke kwessies irrelevant vir hulle direkte belange en belangstellings. Soms versterk die uitlatings of aksies van woordvoerders van kleiner groepe in Suid-Afrika ook die huiwering by Westerse rolspelers om betrokke te raak.
Nederlandse pioniersrol?
Onlangs was die Nederlandse parlement egter die eerste Westerse wetgewende vergadering wat ’n ANC-beleid uitdruklik veroordeel het. Op 4 Julie 2019 het dit ’n mosie aanvaar om die beleid van die ANC-regering oor onteiening sonder vergoeding te veroordeel as synde in stryd met internasionale menseregte.
In die mosie word gesê dat beide die Universele Verklaring van Menseregte en die Afrika Handves van Menseregte arbitrêre ontneming van eiendom verbied, veral op grond van velkleur. Dit doen ook ’n beroep op die Nederlandse regering, “bilateraal en in internasionale fora, om ’n duidelike verklaring af te lê dat die beoogde onteiening van wit boere in Suid-Afrika sonder vergoeding in stryd is met menseregte, en om druk op Suid-Afrika te plaas om dit te laat vaar.”
Die mosie is ingedien deur Martijn van Helvert, ’n Christen-Demokratiese (CDA) parlementslid, en Kees van der Staaij, die leier van die Staatsgereformeerde Party (SGP). Die Nederlandse Tweede Kamer, vergelykbaar met die Britse Laerhuis, het die mosie met 86 stemme teen 64 stemme aanvaar.
Die partye wat die mosie ondersteun het, was die regerende liberale VVD-party van premier Mark Rutte, die Christen-Demokrate, twee nasionalistiese partye, die PVV van Geert Wilders en die Forum vir Demokrasie van Thierry Baudet, Plus50, ’n klein party wat die belange van ouer burgers verteenwoordig, die konserwatiewe Christelike SGP en die liberale Christelike Unie-party. ’n Mosie om plaasmoorde te veroordeel, is weens ’n gebrek aan VVD-steun verwerp.
In baie opsigte is die besluit van die Nederlandse parlement oor die ANC-beleid histories. Nederland het noue historiese en kulturele bande met Suid-Afrika en sy gemeenskappe. Tydens die ANC se ondergrondse stryd het dit aansienlike steun gekry van Nederlandse rolspelers. Sommige van hulle oefen steeds ’n invloed binne die politiek, die akademie en die media uit. Die Nederlandse regering het ook die onderhandelde skikking tussen die ANC en die Nasionale Party in die negentigerjare, wat eiendomsregte probeer verskans het, gesteun.
Pro-aktiewe parlementslede en NRO-aktiwiteite
Nederlandse en Vlaamse parlementslede het die afgelope paar jaar pro-aktief gewerk om by ontleders uit te vind wat die ANC se beleid en die impak daarvan op menseregte en hul nasionale belange is. Afriforum het ook Amerikaanse en Europese beleidmakers op verskillende maniere ingelig toe die ANC se onteieningsbeleid einde 2018 aangeneem is.
Reeds op 27 Maart 2018 het Van Helvert skriftelike vrae in die Nederlandse parlement voorgelê oor “die diskriminasie van, onteiening en moordtogte teen wit boere in Suid-Afrika”. Op 29 Junie 2018, net voor die parlementreses, het Van Helvert verdere vrae gestel oor “die groeiende onsekerheid oor eiendom en belegging in Suid-Afrika”.
Na die reses, op 14 Augustus 2018, het Han ten Broeke en Helga Lodders van die VVD vrae in die parlement gestel oor die onteieningsbeleid. Daar was ook vrae oor plaasaanvalle en die aantal asielsoekers uit Suid-Afrika. Dit was opvallend, omdat die VVD die hoofparty in die koalisieregering was en die minister van buitelandse sake ook ’n VVD-lid was. Op 14 Desember 2018 het Van Helvert skriftelike vrae in die parlement voorgelê oor die spoed van onteiening sonder vergoeding in Suid-Afrika.
Verskuiwings binne partye en die opkoms van nie-sentristiese partye in die Nederlandse politieke konstellasie tydens die provinsiale verkiesing in Maart 2019 het waarskynlik bygedra tot die steun vir die mosie onder meer partye. Voor die verkiesings in Suid-Afrika in Mei 2019 was Nederlandse koerante ook krities oor die ANC se rekord.
Menseregte en burgerregte in gevaar
Onder Ramaphosa het die grondhervormingsdebat ’n duidelike rassetoon. In 2018 het die stigting van voormalige president Thabo Mbeki in ’n uitgelekte interne koerant gesê dat die ANC sy historiese waardes oor nie-rassigheid laat vaar het deur die debat oor grondhervorming te voer as ’n kwessie van swart teenoor wit. Die politieke ekonoom Moeletsi Mbeki het hieroor gesê. “Dit gaan nie oor grond nie. Dit gaan oor die verlies van stemme deur die ANC. En die ANC en sy klein seuntjie, die EFF, dink hulle kan die kiesers wat die ANC laat vaar, terugwen deur die blanke bevolking aan te val”.
Van Helvert het tydens die onlangse besprekings van die parlementêre komitee vir buitelandse sake gesê dat die betrokkenheid van regse groepe die kwessie ongelukkig ’n rassistiese toon kon gee. Hoofstroompolitici was dus versigtig om hierdie werklike skending van menseregte te hanteer, maar hulle kon dit nie vermy nie.
Stef Blok (VVD), die Nederlandse minister van Buitelandse Sake, het tydens dieselfde komiteebesprekings gesê: “As die wet aangeneem word, sou dit ’n mensereg, die reg op eiendom, beïnvloed.”
Dit sou beter gewees het as die Nederlandse parlementsbesluit verwys het na die bedreiging van alle burgers se regte deur die onteieningsbeleid. Dit is ook nie sonder historiese ironie nie. Die parlementsbesluit is egter ’n belangrike politieke ontwikkeling. Die parlementskomitee, wat ook op ander menseregsake werk, sien ondanks alle ANC-beloftes te veel rooi ligte flikker.
Die Nederlandse parlementsbesluit sluit ook aan by ’n wyer tendens waarin Westerse media, ontleders en regerings die ANC meer krities beoordeel. In watter mate sal ander Europese, Australiese en Amerikaanse politieke rolspelers vorentoe druk op die ANC-regering plaas oor skendings van burgerregte en menseregte?
...........
Heinrich Matthee is ’n politieke risiko-ontleder vir bedrywe in die Midde Ooste en Afrika. Hy is ’n genoot by die Afrika-Studiesentrum en die Leiden Universiteitssentrum vir die Bestudering van Islam en Samelewing en ’n lid van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns.
The post Westerse ontnugtering en die Nederlandse parlementsbesluit appeared first on LitNet.